(بر اساس دادههای مطالعه جهانی بار بیماریها و پژوهش منتشرشده در فصلنامه سالمند)
بر اساس یک پژوهش علمی منتشرشده در فصلنامه «سالمند» وابسته به دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی و با استفاده از دادههای مطالعه جهانی بار بیماریها (Global Burden of Disease 2021)، بیماریهای مزمن غیرواگیر مهمترین عامل مرگ سالمندان ایرانی در چهار دهه گذشته بودهاند. این مطالعه نشان میدهد الگوی مرگومیر سالمندان در ایران بهطور معناداری به سمت بیماریهای قلبی، سرطان، دیابت و اختلالات عصبی تغییر کرده است.
افزایش جمعیت سالمندان یکی از مهمترین تحولات جمعیتی دهههای اخیر در ایران بهشمار میرود؛ تحولی که پیامدهای مستقیمی برای نظام سلامت و سیاستگذاری اجتماعی دارد. همزمان با افزایش امید به زندگی و رشد جمعیت بالای ۶۰ سال، بررسی علتهای مرگ سالمندان اهمیت بیشتری یافته است.
تغییر الگوی مرگ از بیماریهای عفونی به غیرواگیر
یافتههای این پژوهش نشان میدهد همانند بسیاری از کشورهای جهان، ایران نیز در دهههای اخیر شاهد تغییر الگوی مرگومیر از بیماریهای عفونی به سمت بیماریهای غیرواگیر بوده است. بهبود خدمات بهداشتی باعث کاهش مرگ ناشی از بیماریهای واگیر شده، اما در مقابل بیماریهای مزمن و طولانیمدت، سهم اصلی مرگ سالمندان را به خود اختصاص دادهاند.
افزایش امید به زندگی در ایران به بیش از ۷۵ سال، در کنار رشد سریع جمعیت سالمندان، موجب شده بخش عمدهای از بار بیماریها در سنین بالا متمرکز شود.
دادههای پژوهش چگونه جمعآوری شدهاند؟
در این مطالعه، پژوهشگران با تکیه بر دادههای معتبر GBD 2021، علل مرگ سالمندان ایران را در فاصله سالهای ۱۳۶۰ تا ۱۴۰۰ بررسی کردهاند. علتهای مرگ بر اساس طبقهبندی بینالمللی بیماریها تحلیل شده و روندها به تفکیک سن و جنسیت مورد مقایسه قرار گرفته است.
افزایش سهم سالمندان از کل مرگومیر کشور
نتایج نشان میدهد تعداد مرگ سالمندان از حدود ۶۹ هزار مورد در سال ۱۳۶۰ به بیش از ۳۶۰ هزار مورد در سال ۱۴۰۰ رسیده است. در همین بازه زمانی، سهم سالمندان از کل مرگومیر کشور از ۱۹ درصد به بیش از ۶۳ درصد افزایش یافته است.
همچنین مرگومیر در میان مردان سالمند بیش از زنان گزارش شده و بیش از ۹۰ درصد مرگها ناشی از بیماریهای غیرواگیر بوده است.
بیماریهای قلبی و سرطان همچنان در صدر
بر اساس نتایج این پژوهش، بیماریهای قلبیعروقی و سرطانها همچنان مهمترین علل مرگ سالمندان ایرانی هستند و طی چند دهه اخیر سهم بالایی را حفظ کردهاند. در کنار این دو، دیابت و اختلالات عصبی نیز نقش فزایندهای در مرگ سالمندان داشتهاند؛ بهویژه از دهه ۱۳۸۰ به بعد، روند مرگ ناشی از اختلالات عصبی صعودی بوده است.
پژوهشگران همچنین به افزایش مرگومیر ناشی از دیابت در زنان سالمند اشاره کردهاند؛ موضوعی که از تغییر الگوی جنسیتی این بیماری در سالمندی حکایت دارد.
راهکار اصلی: پیشگیری و سبک زندگی سالم
به گفته محققان، بیماریهای غیرواگیر اغلب مزمن، پرهزینه و فاقد درمان قطعی هستند. بنابراین مهمترین راه کاهش مرگومیر سالمندان، تمرکز بر پیشگیری، ترویج سبک زندگی سالم و آموزش سلامت از سنین پایین است.
این پژوهش تأکید میکند که مواجهه با چالش سالمندی نیازمند سیاستگذاری جامع و همکاری میان وزارت بهداشت و سایر نهادهای اجتماعی است؛ چراکه تغییر سبک زندگی تنها با اقدامات درمانی امکانپذیر نیست.
