کتاب «تنهازیستی زنان سالمند ایرانی و پیامدها؛ با نگاهی به آینده ۱۴۳۰» به قلم دکتر میرطاهر موسوی و دکتر معصومه معارفوند، پاسخی علمی و مستند به این دغدغه جمعیتی و اجتماعی ارائه میدهد.
چرا تنهازیستی زنان سالمند اهمیت دارد؟
بر اساس تحلیلهای جمعیتی ارائهشده در کتاب، جمعیت زنان سالمندِ تنها در ایران طی حدود ۲۵ سال آینده بیش از سهونیم برابر خواهد شد. این رشد، نتیجه همزمان چند روند مهم است: افزایش امید به زندگی، تغییر ساختار خانواده، رشد تحصیلات زنان، افزایش تجرد قطعی، بالا رفتن سن ازدواج و دگرگونی سبک زندگی.
نویسندگان تأکید میکنند که تنهازیستی زنان سالمند نه یک انتخاب فردی ساده، بلکه پیامد مستقیم تحولات اجتماعی و سیاستهای جمعیتی ناپایدار در دهههای گذشته است.
رویکرد کتاب؛ تلفیق جامعهشناسی و آیندهپژوهی
این کتاب با رویکردی میانرشتهای، سالمندی را پدیدهای زیستی، روانی، اجتماعی و جمعیتی میداند و بر این نکته تأکید دارد که حذف هر یک از این ابعاد، تحلیل را ناقص میکند. نویسندگان با اتکا به دادههای سرشماری، گزارشهای رسمی و مطالعات تطبیقی، تصویری واقعگرایانه از وضعیت کنونی و آینده زنان سالمند تنها ارائه میدهند.
ساختار کتاب و محورهای اصلی
کتاب در هشت فصل تنظیم شده است. در فصل نخست، زنان سالمندِ تنها بهعنوان گروهی دارای اولویت برای مطالعه و برنامهریزی اجتماعی معرفی میشوند. فصل دوم به زمینهها و دلایل تنهازیستی میپردازد؛ از وضعیت تأهل و بیوگی گرفته تا تجرد قطعی و شرایط اقتصادی.
در فصلهای سوم تا ششم، وضعیت سلامت جسمی، سلامت روانی، شرایط اقتصادی و وضعیت اجتماعی زنان سالمندِ تنها بررسی میشود. دادهها نشان میدهد که با افزایش سن، احتمال تنهازیستی بیشتر میشود و این وضعیت، زنان را بیش از مردان در معرض انزوا، فقر و آسیبهای روانی قرار میدهد.
کتاب با استناد به آمارهای رسمی، تفاوت معنادار میان زنان و مردان سالمند در تنها زندگیکردن را برجسته میکند؛ شکافی که در تمام دورههای سرشماری مشاهده شده است.
آینده ۱۴۳۰؛ سالخوردگی بهمثابه «انقلاب خاموش»
فصل هفتم کتاب، یکی از بخشهای کلیدی آن است که به پیشبینی تغییرات ترکیب خانوار در ایران میپردازد. نویسندگان نشان میدهند که تا سال ۱۴۳۰، حدود ۲۰ درصد جمعیت ایران را سالمندان تشکیل خواهند داد و بخش قابلتوجهی از آنان، بهویژه زنان، در خانوارهای تکنفره زندگی میکنند.
این وضعیت، پیامدهای گستردهای برای نظام رفاه، سلامت، حمایت اجتماعی، مسکن و سیاستگذاری عمومی خواهد داشت؛ پیامدهایی که اگر از هماکنون برای آنها برنامهریزی نشود، به بحرانهای اجتماعی آینده تبدیل میشوند.
نقد سیاستها و ارائه راهکار
در فصل پایانی، کتاب به بررسی قوانین، سیاستها و برنامههای مرتبط با سالمندی و جمعیت در ایران میپردازد. نویسندگان با نگاهی انتقادی، از تغییرات پیدرپی سیاستهای جمعیتی، نبود سیاست عمومی منسجم و فاصله تصمیمگیریها با واقعیت زندگی مردم سخن میگویند.
در ادامه، مجموعهای از توصیههای سیاستی و کاربردی برای دولت، نهادهای مدنی و خانوادهها ارائه میشود تا مواجهه با پدیده تنهازیستی زنان سالمند، از حالت واکنشی خارج شده و به برنامهریزی فعال و پیشنگرانه تبدیل شود.
مشخصات کتاب
- نام کتاب: تنهازیستی زنان سالمند ایرانی و پیامدها؛ با نگاهی به آینده ۱۴۳۰
- نویسندگان: میرطاهر موسوی، معصومه معارفوند
- ناشر: انتشارات روزنه
- سال انتشار: ۱۴۰۳
- تعداد صفحات: ۱۷۲ صفحه
- قطع: رقعی
این کتاب یک اثر صرفاً دانشگاهی نیست؛ بلکه هشداری علمی و مستند درباره آینده اجتماعی ایران است. «تنهازیستی زنان سالمند ایرانی و پیامدها» با تکیه بر داده، تحلیل و آیندهنگری، نشان میدهد که سالمندی زنان تنها، مسئلهای فردی یا حاشیهای نیست، بلکه یکی از چالشهای اصلی ایران در دهههای پیشرو خواهد بود؛ چالشی که امروز باید برای آن اندیش
