در کشور چین، مفهومی نو در آموزش بزرگسالان شکل گرفته است؛ مفهومی که نشان میدهد یادگیری مختص دوران جوانی نیست و میتوان در هر سنی با شور و امید، دانش و مهارتی تازه آموخت. مرکز این حرکت در سال ۲۰۲۳ با تأسیس “دانشگاه سالمندان چین” رسماً راهاندازی شد، نهادی که با هدف توسعه آموزش مادامالعمر برای افراد ۵۰ سال به بالا ایجاد گردید.
چرا چنین دانشگاهی؟
چین، با جمعیت سالمند رو به رشد، با چالشی مشترک مواجه است: چگونه میتوان قشر سالمند را فعال، اجتماعی و با انگیزه نگه داشت؟ این دانشگاه پاسخی عملی به این مسئله است. مسئولان آموزشی چین تأکید دارند که فراهم کردن فرصت یادگیری برای سالمندان نه فقط مسیر ارتقای کیفیت زندگی آنان است، بلکه گامی مهم در سمتگیری به سوی «جامعهی فراگیر یادگیری» lifelong learning society — نیز به شمار میآید.
ساختار و گستره
دانشگاه سالمندان چین تحت نظر Open University of China (OUC) اداره میشود. برخلاف تصور محدود، این دانشگاه تنها یک ساختمان مرکزی نیست: تا پایان ۲۰۲۲، ۳۰ شاخه استانی یا مؤسسه تخصصی برای سالمندان زیر چتر OUC راهاندازی شده است و بیش از ۵۵,۰۰۰ مرکز آموزشی در سطح پایه (grassroots) برای آموزش بزرگسالان در سراسر چین برقرار شده است.
علاوه بر مسیر آنلاین از طریق وبسایت، اپ و برنامه WeChat دورههای حضوری نیز در شهرها و محلههای مختلف چین برگزار میشوند. از آن جمله، شعبهای در منطقه هایدین پکن با ۴۴ دوره مختلف برای سالمندان ثبتنام کرده است.
چه کسانی شرکت میکنند و چه میآموزند؟
بسته به علایق و تواناییها، سالمندان چینی میتوانند در کلاسهایی متنوع ثبتنام کنند: از هنر و موسیقی گرفته تا مهارتهای دیجیتال، زبان خارجه، ورزش، مدیتیشن و حتی آموزشهایی مانند عکاسی، ویرایش و مراقبت کلاسهایی که شاید فرد هرگز در جوانی فرصت تجربهشان را نداشته است. برای مثال، در Shanghai University for the Senior بیش از ۲۵,۰۰۰ دانشجو برای ترم بهار ثبتنام کردند و دانشگاه ۱۳ شعبه حومه شهری و ۴ مرکز آموزشی جدید افتتاح کرده است.
هدف اصلی اما کسب مدرک یا گذراندن امتحان نیست؛ بلکه تجربه یادگیری برای لذت، رشد شخصی، و تعامل اجتماعی است. یکی از دانشجویان ۶۴ ساله، پس از بازنشستگی با شرکت در دوره «تلاوت ادبیات» اظهار کرده است که انگیزه اصلیاش نه مدرک، که رشد درونی و لذت یادگیری است.
آماری که قابل توجه است
بر اساس گزارشهای رسمی، تا سال ۲۰۲۴ حدود ۷۶,۰۰۰ مؤسسه آموزشی برای سالمندان در سراسر چین وجود داشته است. این مؤسسات جمعاً بیش از ۲۰ میلیون سالمند را پوشش میدهند.
دولت چین با هدف اینکه تا سال ۲۰۲۵ در هر شهرستان (county-level region) حداقل یک دانشگاه سالمندان ایجاد شود، این حرکت را به سیاستی ملی تبدیل کرده است.
چرا این مدل الهامبخش است؟
- کیفیت زندگی و سلامت روان: شرکت در کلاسها فرصتی برای تعامل اجتماعی، یادگیری همراه دیگران، و فعال ماندن ذهن و بدن فراهم میکند؛ عاملی مهم برای پیشگیری از انزوا و افسردگی در دوران بازنشستگی.
- دسترسی همگانی به یادگیری: ترکیب آموزش آنلاین و حضوری + مراکز محلی + تنوع رشتهها = امکان یادگیری برای سالمندانی با سطح سواد، امکانات و علایق متفاوت.
- انگیزه برای ادامه زندگی: بسیاری از شرکتکنندگان میگویند که پس از شروع کلاسها، احساس ارزشمندی، شور و امید تازه پیدا کردهاند زندگی پس از شغل و بازنشستگی تبدیل شده به فرصتی برای رشد و کشف دوباره.
