پاسخ مطالعات علمی بزرگ نشان میدهد که بله. پژوهشهایی که طی سالهای اخیر روی صدها هزار نفر انجام شده ثابت میکنند رژیم مدیترانهای میتواند اثرات قلبی آلودگی هوا را تعدیل کرده و خطرات ناشی از آن را کمتر کند. این یافتهها رژیم غذایی را در جایگاهی فراتر از توصیههای عمومی قرار میدهد و آن را به یک ابزار علمی برای محافظت از سلامت تبدیل میکند.
نتایج پژوهشهای گسترده درباره تغذیه و آلودگی هوا
مطالعات وسیع انجام شده روی جمعیتهای بزرگ نشان میدهد افرادی که الگوهای غذایی سالمتری دارند، در برابر آلودگی هوا مقاومت بیشتری از خود نشان میدهند. یکی از معتبرترین این پژوهشها، وضعیت سلامت صدها هزار نفر را برای نزدیک به دو دهه بررسی کرده است. دانشمندان با استفاده از یک شاخص علمی میزان پایبندی افراد به رژیم مدیترانهای را اندازهگیری کردند و سپس آن را با میزان آلودگی هوایی که افراد تجربه میکردند مقایسه کردند.
نتیجه واضح بود. کسانی که مصرف بیشتری از میوهها، سبزیجات تازه، غلات کامل، حبوبات، روغن زیتون و ماهی داشتند، در مواجهه با ذرات ریز و گازهای آلاینده خطر بسیار کمتری از بیماریهای قلبی و عروقی را تجربه کردند. در مقابل افرادی که رژیم آنها بیشتر شامل غذاهای فرآوری شده، چربیهای اشباع و گوشت قرمز بود، اثرات منفی آلودگی هوا در آنها شدیدتر دیده شد.
در این پژوهش افزایش سطح آلودگی هوا برای کسانی که رژیم ناسالم داشتند باعث افزایش قابل توجه خطر مرگهای قلبی شده بود. اما همان مقدار افزایش آلودگی برای افراد پایبند به رژیم مدیترانهای اثر بسیار خفیفتری داشت. این تفاوت معنادار علمی نشان میدهد کیفیت غذا به طور مستقیم روی شدت اثر آلودگی هوا تاثیر میگذارد.
چرا رژیم مدیترانهای اثر محافظتی دارد؟
رژیم مدیترانهای بر پایه مصرف فراوان میوه، سبزی، غلات کامل، مغزها، حبوبات، روغن زیتون و مقدار کم گوشت قرمز استوار است. این الگوی غذایی از دو طریق مهم میتواند بدن را در برابر آلودگی هوا مقاومتر کند.
اول اینکه این رژیم سرشار از آنتی اکسیدانهای طبیعی است. این ترکیبات با استرس اکسیداتیوی که از طریق آلودگی وارد بدن میشود مقابله میکنند. وقتی آلودگی هوا وارد سیستم تنفسی و گردش خون میشود، رادیکالهای آزاد تولید میکند و این رادیکالها اگر مهار نشوند باعث آسیب به دیواره عروق، افزایش التهاب و در نهایت بروز بیماریهای قلبی میشوند. غذاهای مدیترانهای با آنتی اکسیدان فراوان خود میتوانند این فرایند آسیب رسان را کُند کنند.
دوم اینکه این رژیم ذاتا ضدالتهابی است. روغن زیتون، ماهیهای چرب و غلات کامل، ترکیباتی دارند که التهاب مزمن را کاهش میدهد. آلودگی هوا یکی از عوامل تشدید کننده التهاب در بدن است. وقتی التهاب کاهش پیدا کند، اثرات مخرب آلودگی نیز کمتر میشود.
آلودگی هوا اجتناب ناپذیر است اما تغذیه قابل مدیریت است
نکته مهم در این یافتهها آن است که افراد لزوما در محیطهای بسیار پاک زندگی نمیکردند. یعنی حتی در محیطهایی با آلودگی هوا، تغذیه سالم توانسته اثر محافظتی خود را نشان دهد. این موضوع اهمیت رعایت تغذیه درست را در شرایط امروز ما دو برابر میکند.
ممکن است نتوانیم آلودگی هوا را در کوتاه مدت کاهش دهیم، اما میتوانیم انتخاب غذایی خود را تغییر دهیم. حتی تغییرات ساده مثل افزودن یک وعده سبزیجات تازه، استفاده روزانه از روغن زیتون، مصرف میوه رنگی در میان وعده یا جایگزین کردن غلات کامل به جای سفید میتواند تاثیر چشمگیری داشته باشد.
نکاتی کاربردی برای روزهای آلوده
در روزهایی که کیفیت هوا پایین است، این انتخابها میتواند بیشترین تاثیر را داشته باشد.
میوههای رنگی مثل پرتقال، انار و انگور
سبزیجات برگ سبز و سبزیجات رنگی
حبوبات و مغزهایی مثل بادام و گردو
غلات کامل مانند جو دوسر، نان سبوس دار و برنج قهوهای
روغن زیتون به عنوان چربی اصلی آشپزی یا سالاد
ترکیب اینها همان الگوی محافظتی است که پژوهشها بر آن تاکید میکنند. این انتخابها نه تنها در روزهای آلوده بلکه در تمام سال میتوانند سلامت قلب، سیستم ایمنی و کیفیت کلی زندگی را بهبود دهند.
آلودگی هوا تهدیدی جدی برای سلامت است اما تغذیه درست میتواند نقش کلیدی در کاهش خطرات آن داشته باشد. رژیم مدیترانهای با ساختار ضدالتهابی و آنتی اکسیدانی خود یکی از قویترین ابزارهای تغذیهای برای محافظت از قلب در شرایط آلودگی هواست. از آنجا که کنترل آلودگی در کوتاه مدت همیشه ممکن نیست، انتخاب غذاهای سالم و نزدیک شدن به الگوی مدیترانهای یکی از قابل اجرا ترین راه حلها برای حفظ سلامت در این شرایط است.
